Rezenzja
Pouczająca historia turystyki
O tym, że historia nie zawsze bywa doceniana świadczy fakt, że wielu badaczom największe trudności - wbrew pozorom – sprawia nie tyle dochodzenie do faktów z odleglejszych epok, ale do tych, które działy się zupełnie niedawno. Nie przywiązujemy często należnej wagi do dokumentowania swoich działań.
Potwierdził to także na konferencji w Zarządzie Głównym PTTK (25 maja 2012) prof. dr hab. Krzysztof R. Mazurski, autor monumentalnej (672 strony!) monografii pt. „Historia turystyki sudeckiej”. Jak podkreślił w trakcie konferencji Lech Drożdżyński, prezes ZG PTTK, autor reprezentuje bardzo nieliczną grupę uczonych o ogromnym dorobku naukowym, będących jednocześnie praktykami turystyki. Turystyczny życiorys prof. Mazurskiego jest bardzo długi i bogaty. Już w czasach studenckich pisał on przewodniki po Dolnym Śląsku i podejmował się prac nad inwentaryzacją krajoznawcza, opracowując także bibliografię turystyczno-krajoznawczą tego regionu. W kolejnych latach dzielił swój czas na pracę społeczną w PTTK (był m.in. wiceprezesem Zarządu Głównego Towarzystwa) i aktywność naukową. Jest obecnie m.in. profesorem Politechniki Wrocławskiej i wykładowcą uczelni turystycznych. Ten geograf, krajoznawca, podróżnik jest autorem wielu publikacji naukowych, krajoznawczych i przewodników, pełni m.in. funkcję redaktora naczelnego czasopisma PTTK „Na Szlaku”.
Wielkim walorem pracy - co podkreślali recenzenci – prof. dr hab. Andrzej Kowalczyk z Uniwersytetu Warszawskiego i dr Bogdan Dębowski z ALMAMER Szkoły Wyższej, jest z jednej strony jej naukowy charakter, a z drugiej przystępność, co powoduje, że czyta ją z zaciekawieniem także osoba nie znająca dziejów turystyki ani specyfiki regionu. Trzeba tu podkreślić, że autor nie ograniczył się do prezentacji polskiej części Sudetów. Z równą starannością i dociekliwością przedstawił on skomplikowane przemiany turystyki po stronie czeskiej i niemieckiej. Wiadomo, że w tym dziele pomogła mu wprost fotograficzna znajomość terenu z autopsji. Autor przyznał, że być może nawet lepiej poznał czeską część Sudetów od polskiej, a wielokrotnie przebywając w byłej Czechosłowacji miał możność zapoznać się z realiami rozwoju turystyki tego kraju na miejscu. Wartość publikacji podnosi bogactwo wykorzystanych źródeł, w tym także w językach niemieckim i czeskim.
Czego można dowiedzieć się uważnie studiując strony opasłego, bogato ilustrowanego tomu? Mam tutaj miejsce na przytoczenie tylko niektórych informacji. K. R. Mazurski nie zawahał się nawiązać do pradziejów turystyki w czasach, w których masyw górski Sudetów stanowił dla potencjalnych podróżników z jednej strony źródło fascynacji, z drugiej zaś trudną do przekroczenia przeszkodę. Jednak już w XVIII stuleciu pojawiły się pierwsze przewodniki i odważni wędrowcy, których w góry kierowały bądź interesy bądź przemożna ciekawość. Były to podróże elitarne, w których uczestniczyli głównie: uczeni, duchowni, artyści. XIX stulecie nazwał autor okresem turystyki żywiołowej. Rodziła się m.in. kariera Karpacza, znanego jednak przede wszystkim jako wioska zielarzy - laborantów. Już w tym stuleciu poczęto wznosić – obok prymitywnych bud w głębi gór (takie były pierwsze schroniska) także pensjonaty w dolinach. Tworzono specjalne atrakcje dla podróżujących: wytyczano trasy spacerowe, budowano wieże widokowe.
Druga połowa XIX stulecia to czas „eksplozji turystyki”. Na jej rozwój miały niewątpliwy wpływ budowane koleje i drogi, a także powstające pierwsze organizacje turystyczne, wśród nich najstarsza w czeskim Vrchlabí – założona w 1879 r.
Autor stosując chronologiczny i geograficzny układ prezentacji dziejów bardzo powoli zbliża czytelnika do nowszych czasów. Nie stroni od trudnych lat wojennych i scharakteryzowania jakże skomplikowanych dziejów Sudetów, w tym turystyki na tym terenie po 1945 r. Podkreśla dużą rolę, jaką dla propagowania i zagospodarowania tych gór miało PTTK. Nie były to zadania łatwe, wszak turystyka sudecka napotykała na rozliczne bariery.
Ale o tym wszystkim warto już przeczytać w prezentowanej monografii. Dobrze, aby mogła się ona ukazać także w wersji czeskiej i niemieckiej.
Jan Paweł Piotrowski
K. R. Mazurski, „Historia turystyki sudeckiej”, Oficyna Wydawnicza „Wierchy”, Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK, Kraków 2012