Turystyka religijna

Turystyka religijna / pod red. Zdzisława Kroplewskiego i Aleksandra Panasiuka. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2010,– 687 s., il., tab., wykr.; 24 cm. Seria: Uniwersytet Szczeciński, Rozprawy i Studia, t. 765. ISBN 978-83-7241-771-8; ISSN 0860-2751

Wstęp. Współczesny człowiek ma dużą motywacje do podróżowania i odwiedzania nowych miejsc. Można zatem powiedzieć, że istnieje znaczące zapotrzebowanie na turystykę. Podróżowanie staje się silną potrzebą człowieka, którą coraz częściej, ze względu na finansowe i techniczne możliwości, ma on szansę zaspokoić. Stąd też można obserwować rzesze ludzi odwiedzających różne, czasami bardzo egzotyczne miejsca na ziemi. Część ludzi, podróżując, wybiera odpoczynek bierny, a część (wydaje się, że coraz częściej) - odpoczynek czynny, powiązany ze zwiedzaniem interesujących miejsc, a także z pewną formą własnego rozwoju, nowego doświadczenia.

W potrzebę podróżowania wpisuje się także turystyka religijna, która swoje korzenie ma w najstarszych formach religii. Daje ona człowiekowi możliwość zaspokojenia potrzeb przede wszystkim o charakterze religijnym, ale także o charakterze psychologicznym, osobowościowym i społecznym. Właśnie aspekt religijny wyróżnia turystykę religijną spośród innych form turystyki. Turystyka religijna może być pielgrzymowaniem, gdy jest związana z osobistym wyznaniem wiary człowieka, lub też realizowaniem bardzo wyraźnej potrzeby religijnej, duchowej, zwłaszcza potrzeby modlitwy, ekspiacji (umartwienia, pokuty) itd. Pielgrzymowanie może też wynikać z religijnego obowiązku czy też nakazu, który występuje w wielu religiach. Turystyka religijna może też być mniej związana z osobistym nawróceniem, życiem duchowym i religijnym człowieka, a być bardziej formą zwiedzania miejsc charakterystycznych dla danej religii i kultury oraz bardziej odnosić się do potrzeb kulturowych człowieka. Zagadnieniami tymi zajmuje się Antoni Jackowski w opracowaniu wprowadzającym w problematykę tomu.

W każdej religii występują formy pielgrzymowania. W buddyzmie wierni mają możliwość (i są do tego zachęcani) pielgrzymowania do miejsc związanych z Buddą - miejsca, w którym się narodził, w którym otrzymał oświecenie, gdzie po raz pierwszy nauczał czy też gdzie osiągnął nirwanę. Obowiązkiem wyznawców islamu jest pielgrzymowanie do Mekki, którą każdy muzułmanin, jeżeli warunki zdrowotne i finansowe mu na to pozwalają, powinien nawiedzić co najmniej raz w życiu. Muzułmanie pielgrzymują też do Medyny czy też do meczetów znajdujących się na Wzgórzu Świątynnym w Jerozolimie. W islamie istnieją trzy rodzaje pielgrzymek, które każdy muzułmanin powinien odbyć: hadżdż, umrą i ziara.

Judaizm znał i zna różne formy pielgrzymowania. Już Biblia opisuje zwyczaje pielgrzymowania do Jerozolimy. Współcześni Żydzi pielgrzymują także do miejsc swojej historii, np. do grobów swoich wielkich cadyków z ruchu chasydzkiego.

Chrześcijaństwo przejęło zwyczaj pielgrzymowania od judaizmu. Z czasem ten zwyczaj bardzo się rozpowszechnił i można powiedzieć, że to właśnie chrześcijaństwo, spośród wszystkich wielkich religii świata, ma najwięcej różnych miejsc, do których pielgrzymują jego wyznawcy. Miejsca te związane są zarówno z życiem i działalnością Jezusa Chrystusa, jak i innymi, także starotestamentalny-mi, wydarzeniami. Z czasem jednak w chrześcijaństwie powstała ogromna liczba miejsc pielgrzymkowych związanych czy to z objawieniami, czy to z życiem świętych i błogosławionych, które są licznie odwiedzane.

Dzisiaj więc turystyka religijna stała się zjawiskiem wielowymiarowym. Stąd też prezentowana publikacja ma charakter interdyscyplinarny. Celem autorów jest spojrzenie na turystykę religijną z różnych punktów widzenia.

W części pierwszej niniejszej publikacji autorzy przedstawiają podstawy ba-dań nad pielgrzymowaniem. Znajdują się w niej opracowania poruszające zarówno kwestie teologiczne, jak i kwestie terminologiczne dotyczące np. rozróżnienia i pielgrzymowania od turystyki religijnej, różnic w podejściu do pielgrzymowania w różnych religiach czy też pojęcia miejsca świętego w teologii protestanckiej. Po-ruszane są także prawne zagadnienia związane z pielgrzymowaniem.

W części drugiej autorzy skupiają się na turystyce religijnej jako przedmiocie badań historii. Znajdują się tu zarówno opracowania poświęcone historii pielgrzymowania jako takiego, jak i opisy różnych miejsc pielgrzymkowych (tego, jak powstawały, z uwzględnieniem historii pielgrzymowania do nich). Pokazuje to bardzo interesujące zjawisko rozwoju miejsc pielgrzymkowych, a czasami także zanikanie tradycji pielgrzymowania do danego miejsca. Znajdziemy tu również opis pielgrzymki konkretnego człowieka (Żyda Aschera Levy'ego), która posłuży jako egzemplifikacja realizacji potrzeby pielgrzymowania.

W części trzeciej autorzy przedstawiają turystykę religijną z perspektywy nauk społecznych. Zajmują się oni bardzo różnymi społecznymi aspektami pielgrzymowania. Opisują zwyczaje danego narodu (np. w Federacji Rosyjskiej czy w Syrii), przedstawiają analizy społeczne zwyczajów pielgrzymkowych z czasów pontyfikatu Jana Pawła II, a także analizy społeczne konkretnych miejsc pielgrzymkowych czy konkretnych form pielgrzymowania (np. pielgrzymowanie połączone z warsztatami muzycznymi czy Światowe Dni Młodych). W rozdziale tym znajdziemy także analizy postaw i opinii ludzi pielgrzymujących.

W części czwartej turystyka religijna jest przedstawiana jako przedmiot badań nauk przyrodniczych. Autorzy zajmują się takimi zagadnieniami, jak ogrody biblijne jako miejsca odwiedzane przez uczestników turystyki religijnej, czy w ogóle ogrody botaniczne jako jedna z atrakcji turystycznych uwzględnianych podczas wyjazdów o charakterze religijnym, a nawet sama idea sadzenia dębów papieskich będących jednym z walorów turystyki religijnej.

W części piątej autorzy skupiają się na turystyce religijnej jako przedmiocie badań nauk ekonomicznych. Na turystykę religijną można bowiem spojrzeć jak na produkt turystyczny, który zawiera w sobie elementy ekonomiczne, w tym: finansowe, logistyczne, organizacyjne. W rozdziale znajdziemy opis metodologii badań rynku turystyki religijnej, analizy produktu turystyki religijnej, analizy oferty noclegowej w miejscach związanych z turystyką religijną, analizy działania biur turystycznych zajmujących się turystyką religijną, analizy konkretnych szlaków turystycznych o charakterze pielgrzymkowym.

Część szósta jest poświęcona ruchowi turystycznemu i atrakcjom turystyki religijnej. Autorzy opisują różne miejsca pielgrzymowania, szlaki pielgrzymkowe, a także szczególne wydarzenia, do których odwołują się koncepcje pielgrzymko-we. Dużo miejsca poświęcają procesowi odnawiania szlaków pielgrzymkowych. Zjawisko to ma dzisiaj bardzo duże znaczenie w kontekście turystyki religijnej i procesów odnowy życia duchowego, kultywowania tradycji pielgrzymowania.

Ostatnia część (siódma) jest swoistego rodzaju egzemplifikacją odradzania się pielgrzymowania, turystyki religijnej w dzisiejszych czasach. Na Uniwersytecie Szczecińskim, którego pracownicy są inspiratorami niniejszej publikacji, stworzyła się pewna tradycja wspólnych wyjazdów o charakterze turystyczno-religijnym, a więc zawierających w sobie zarówno elementy duchowe, jak i kulturo-we, turystyczne, wypoczynkowe. W części tej znajdą się dwa sprawozdania z wyjazdów pracowników Uniwersytetu Szczecińskiego do Ziemi Świętej i Turcji. Od-biegają one swoją formą i treścią od poprzednich, stricte naukowych opracowań. Są jednak przykładem na to, jak turystyka religijna może funkcjonować w konkretnym wymiarze.

Redaktorzy niniejszego tomu składają wszystkim autorom tekstów podziel kowanie za wysiłek intelektualny i pomoc w tworzeniu, na pewno unikatowego na polskim rynku wydawniczym, opracowania poświęconego zagadnieniom turystyki religijnej.

Zdzisław Kroplewski, Aleksander Panasiuk

Zamówienia realizują:

• księgarnia internetowa „Turystyczne badania”, spis treści oraz arkusz zamówieniowy znajdziesz tutaj: http://www.turystycznebadania.pl/TURYSTYKA_RELIGIJNA_nowosc-94.html

• księgarnia internetowa „Economicus”, arkusz zamówieniowy znajdziesz tutaj: http://www.eki.pl/index.php?br1=210000&br2=210200&detailed=WUS840&

Źródło: Aleksander Panasiuk, korespondencja nadesłana 01.06.2010