Mówią, że historia uczy...

Informacja turystyczna w PTTK

Ważną rolę w specyficznej polskiej drodze do nowoczesnej turystyki spełniało i spełnia Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Jego zasadą było i jest twórcze kontynuowanie dorobku  poprzedników - Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (PTT, założonego w 1873 r.) i Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (PTK, istniejącego od 1906 r.). Jednym z pierwszych podstawowych zadań tych organizacji było prowadzenie działalności propagandowej, zarówno na rzecz uprawiania, jak też rozwoju turystyki.

Wbrew nielicznym wprawdzie sądom, społeczna działalność turystyczno-krajoznawcza nie była nigdy przejawem egoizmu członków PTT, PTK, PTTK, lecz zawsze chęcią pracy dla innych osób. Nie była to więc nigdy i nadal nie jest działalność elitarna.

Trudne lata odbudowy i budowy

Chociaż w pierwszych latach funkcjonowania PTTK (zwłaszcza w l.  1950-53) działalność propagandowa bywała nasycona ideologicznymi treściami wskazującymi na wyższość ustroju sprawiedliwości społecznej robotników i chłopów, kolektywnej gospodarki, roli turystyki i wypoczynku w wychowaniu socjalistycznym, to jednak prowadziła ona do systematycznego wzrostu turystycznej ruchliwości  społeczeństwa z trudem leczącego moralne i materialne straty wynikłe z niedawno zakończonej wojny.

W pierwszych latach powojennych inicjatywy w zakresie propagandy i informacji, w tym propagandy turystycznej, zostały scentralizowane. Na swoisty paradoks może jednak wskazać spostrzeżenie, że to scentralizowanie okazywało się jednak w późniejszych latach przydatne, choćby dla procesu gromadzenia, przetwarzania i przekazywania informacji, który to proces wymaga precyzyjnego wypełniania określonych standardów.

Dążąc do wypełniania społecznych funkcji w zakresie informacji turystycznej, młoda organizacja PTTK już maju 1952 r. utworzyła Centralną Poradnię Krajoznawczą, która obsłużyła w pierwszym półroczu tegoż roku 1800 osób. Celem tej pracowni było gromadzenie materiałów informacyjnych, udzielanie porad turystom i organizatorom turystyki.

Działacze Towarzystwa systematycznie podnosili problem dotkliwego niedostatku literatury turystyczno-krajoznawczej, zbyt małej liczby tytułów, niskich nakładów i nieodpowiedniej dystrybucji, deklarując jednocześnie pomoc PTTK w tym zakresie. W tamtych latach najbardziej liczyła się pomoc polegająca na uzyskaniu przydziału papieru i „mocy przerobowej” w drukarni.

Zważywszy na powyższe trudności, najskuteczniejszą formą przekazu informacji okazała się prasa turystyczna. Jednak, ze względów politycznych, po 1950 r. nie kontynuowano wydawania miesięcznika „Orli Lot”, powiązanego i Komisją Kół Krajoznawczych Młodzieży Szkolnej, która też została zlikwidowana. Po utworzeniu PTTK nie wznowiono także zasłużonego czasopisma „Ziemia”. Nadal ukazywał się natomiast rocznik „Wierchy” poświęcony turystyce górskiej. Po krótkim okresie wydawania przez Ministerstwo Komunikacji pisma „Turystyka”, w 1952 r. zaczął ukazywać się miesięcznik „Turysta”, wydawany przez RSW „Prasa” w porozumieniu z ZG PTTK.

PTTK – pionierem informacji turystycznej

Jednocześnie zadbano o udzielanie informacji turystycznych w oddziałach Towarzystwa. PTTK nie ograniczało się do popularyzowania różnorodnych form turystyki i krajoznawstwa organizowanych przez Towarzystwo, po 1956 r. ściśle współpracując z utworzonymi ponownie towarzystwami regionalnymi.

W dobie deficytu środków łączności (brak automatycznych połączeń telefonicznych, nie mówiąc już o Internecie) podstawowym przekaźnikiem informacji turystycznej mogły być wydawnictwa (przewodniki, informatory turystyczne). Jednak ich długotrwały cykl produkcyjny (ręczny skład zecerski, niewielka liczba systematycznie obciążonych „priorytetowymi” drukami zakładów poligraficznych) i niedosyt reglamentowanego papieru, powodowały, że nakłady bywały niewystarczające, a informacje często zdezaktualizowane. Wyjątkową rolę w kształtowaniu opinii publicznej odgrywały zatem czasopisma Towarzystwa.

Kolejne lata stały się bardziej przychylne dla krajoznawstwa. W 1958 r. powołano Pracownię Krajoznawczą Zarządu Głównego PTTK, ustanawiając początkowo jednoosobową obsadę etatową, z założeniem oparcia jej o pracę działaczy społecznych. Do najważniejszych osiągnięć tej jednostki organizacyjnej, należało  przygotowanie i rozesłanie wytycznych do kartotek krajoznawczych, ustalenie jednolitego zakresu informacji w centralnym kalendarzu imprez turystycznych PTTK, opracowanie koncepcji inwentaryzacji krajoznawczej Polski.

Okres pewnej decentralizacji działań propagandowo-informacyjnych Towarzystwa, który nastąpił po 1956 r., przyniósł realizację cennych publikacji turystyczno-krajoznawczych, będących efektem inicjatyw terenowych oddziałów PTTK. Niskie nakłady i kolportaż ograniczony na ogół do członków PTTK powodowały, że coraz liczniejsze stawały się regionalne biuletyny Towarzystwa.