Ignacy ma przyszłość

Przyznanie w 2004 roku Certyfikatu Polskiej Organizacji Turystycznej, uchroniło zabytkową kopalnię „Ignacy" od likwidacji. Może nie dosłownie ocaliło, ale na pewno miało wpływ na podejmowane decyzje. Kopalnie włączono wówczas do Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Rybnika i wpisano do rejestru zabytków. Obecnie, ponownie rysuje się groźba nad tym unikalnym obiektem dziedzictwa przemysłowego.

Tym razem nikt świadomie nie zamierza likwidować zabytkowej kopalni, jednego z cennych turystycznie obiektów Szlaku Zabytków Techniki. Doceniany jest jej wyjątkowy charakter i potencjał turystyczny. Istnieje jednak realne niebezpieczeństwo zniszczeń związanych z nasileniem, występujących szkód górniczych. W tym rejonie znajduje się bogate złoże węgla kamiennego.

Zakładów przemysłowych nie wznoszono dla ich walorów architektonicznych

Kopalnia Rydułtowy-Anna należąca do Kompanii Węglowej, uzyskała decyzję Okręgowego Urzędu Górniczego w Rybniku, zezwalającą na wydobycie węgla z pokładów bezpośrednio pod terenami Zabytkowej Kopalni „Ignacy". Eksploatowane są kolejne ściany. Podczas kwietniowej sesji Rady Miasta Rybnika pobrzmiewały tony powątpiewania, aby kompania zechciała angażować się w ratowanie „Ignacego". Gdyby wątpliwości się potwierdziły, działania zabezpieczające musiałyby zostać dodatkowo wliczone w zakres i budżet planowanych prac rewitalizacyjnych w ramach nowego Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego 2014-2020 oraz realizowanego obecnie unijnego projektu rozwoju infrastruktury okołoturystycznej zabytkowej kopalni „Ignacy" przy ulicy Mościckiego w Rybniku Niewiadomiu. Pełnomocnik prezydenta Rybnika ds. górnictwa Jacek Herok, uspokaja jednak, że prowadzona obecnie eksploatacja nie powinna zniszczyć istniejących zabytkowych obiektów. W toku rewitalizacji zostaną one dodatkowo wzmocnione. Koszty pokryje Rydułtowy-Anna, która wcześniej, przed rozpoczęciem wydobycia węgla, zabezpieczyła teren na powierzchni przed skutkami robót pod ziemią.

Między innymi polegało to na prewencyjnych wyburzeniach. Zniknął budynek magazynu, rozebrano również przechylony komin elektrociepłowni, który mógł runąć w każdej chwili. Obiekty nie miały szczególnej wartości zabytkowej. Oczywiście poza tym, że dawały pogląd, w jaki sposób ówcześni architekci projektowali budowle kopalnianie. Jednak jak twierdzi miejska konserwatorka zabytków Aleksandra Frydrychowicz, zakładów przemysłowych nie wznoszono dla walorów architektonicznych. Przesądzała ich użyteczność. Stąd też unikalność dziedzictwa przemysłowego KWK „Ignacy" polega przede wszystkim na wartości myśli technicznej i ocalałej dawnej technologii zawartej w obrębie architektonicznego zespołu pokopalnianych budynków. Tak czy inaczej, na pewno nic nie grozi budynkowi Maszyny Wyciągowej Szybu Głowacki i Budynku Stolarni. Rydułtowy-Anna zobowiązała się w pisemnym porozumieniu do pokrycia kosztów powstałych szkód górniczych na terenie budowanego muzeum.

Zmiana pokopalnianej dzielnicy

Jeśli tok prac budowlanych nie zostanie zakłócony, oczekiwany finał inwestycji w znaczący sposób poszerzy funkcje i przekształci ofertę dotychczasowego produktu turystycznego, zmieni ten fragment Rybnika w centrum kulturalno-turystyczne. Do chwili zakończenia robót remontowych, które potrwają do lipca, kopalni nie można zwiedzać. Ściśle mówiąc naziemnej jej części, podziemia udostępniane były bowiem tylko przez pewien czas, od 1999 do 2002 roku. Aktualnie prace trwają przy odrestaurowywaniu maszynowni szybu „Głowacki". Wieża szybowa została wyremontowana pod nadzorem konserwatora zabytków przez Kompanię Węglową w roku 2013. I nadal jest w użyciu. Służy kopalni, jako szyb wentylacyjny. Wszyscy niecierpliwie oczekujący końca remontu mogą wspiąć się na udostępnioną do zwiedzania wieżę ciśnień, zaadaptowaną dzięki dotacji unijnej na punkt widokowy w 2007 roku.

Najcenniejszymi zabytkami znajdującymi się w kopalni są, i pozostaną, dwie parowe maszyny wyciągowe szybów. „Głowacki" z roku 1900 i „Kościuszko" z 1920. Obie były pod parą nieprzerwanie do roku 2008. Ich walory zyskają po uporządkowaniu otoczenia, miedzy innymi odrestaurowaniu nadszybia i budynku maszynowni „Kościuszko", na co z kolei powinny znaleźć się pieniądze unijne przeznaczane na inwestycje w obszarze kultury.

Obecna wartość prowadzonych inwestycji zamyka się w kwocie 3 199 364, 32 zł, w tym 1 279 745,72 zł pochodzi z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, wkład własny wynosi 1 919 618,60 zł. Budżet projektu „Rozwój infrastruktury okołoturystycznej na terenie Zabytkowej Kopalni Ignacy w Rybniku" przeznaczony jest na sfinansowanie przebudowy i rozbudowy budynku maszynowni i stolarni wraz z niezbędną infrastrukturą techniczną oraz zagospodarowanie terenu. Po zakończeniu realizacji inwestycji pomieszczenia zostaną wykorzystane do popularyzacji historii gospodarczej i organizacji imprez kulturalnych. Budynek podzielony zostanie na trzy strefy. Pierwsza o funkcji turystyczno-ekspozycyjnej obejmie pomieszczenie maszyny wyciągowej. Na potrzeby imprez i zaplecza gastronomicznego zaadaptowane zostaną wnętrza na parterze i piętrze budynku. W części wspólnej znajdą się pomieszczenia higieniczno-sanitarne, socjalne, gospodarcze, techniczne, biurowe i komunikacyjne.

Po zakończeniu tego etapu prac, planowany jest następny. Na razie pozostaje w fazie projektu i szacunkowych kosztorysów. W zamierzeniach jest przeprowadzenie rewitalizacji budynku byłej sprężarkowni. Jaką będzie spełniał funkcję, określone zostanie po sporządzeniu analizy potrzeb lokalnej społeczności wykonanej w ramach prac nad Lokalnym Programem Rewitalizacji Miasta Rybnika. Ocenie poddane też zostaną możliwości organizacji pozarządowych, które wyrażają gotować podjęcia się realizacji zadań w zrewitalizowanym obiekcie. Następne budynki to maszynownia i nadszybie szybu „Kościuszko". Znajdzie tu siedzibę Dom Kultury w Niewiadomiu organizujący przedsięwzięcia kulturalne o znaczeniu regionalnym. Prawdopodobnie siedzibę będzie miał tu też ośrodek zamiejscowy Śląskiego Centrum Dziedzictwa Kulturowego. Rozważany jest również pomysł utworzenia industrialnego placu zabaw dla dzieci. Łącznie zagospodarowane zostanie około 2,4 tys. m2 powierzchni w budynkach i 3 tys. m2 terenu. Szacunkowy kosztorys to około 12.8 mln zł. Skąd pochodziły będą środki? Dofinansowanie remontu budynku sprężarkowni możliwe jest w ramach działania 10.3.2 (Rewitalizacja obszarów zdegradowanych-RIT) RPO Województwa Śląskiego na lata 2014-2020. W pierwszym okresie prowadzenie działalności w zrewitalizowanym obiekcie może być finansowane w ramach Priorytetu IX RPO Województwa Śląskiego na lata 2014-2020. Sfinansowanie adaptacji budynku nadszybia i administracji oraz maszynowni Szybu Kościuszko na potrzeby muzeum może nastąpić w ramach działania 5.3. (Dziedzictwo kulturowe) RPO Województwa Śląskiego na lata 2014-2020.

Złoty Certyfikat POT

W kopalni Ignacy wydobywano węgiel do połowy 1995 roku. Po czterech latach pasjonaci spuścizny industrialnej regionu, utworzyli stowarzyszenie, któremu udało się ocalić to, co po kopalni pozostało, ponadto - opracować plan na przyszłość, którego elementem była oferta spełniająca wymagania produktu turystycznego. Stowarzyszenie Zabytkowej Kopalni Ignacy zgłosiło go do konkursu Polskiej Organizacji Turystycznej na „Najlepszy Produkt Turystyczny". Znalazł uznanie członków kapituły i otrzymał Certyfikat POT.

Dwa lata później kopalnia włączona została do Szlaku Zabytków Techniki, który, dodajmy, zgłoszony do konkursu przez Śląską Organizację Turystyczną, nagrodzony został przyznanym po raz pierwszy, Złotym Certyfikatem POT dla najlepszego produktu turystycznego w roku 2008. Po rewitalizacji i poszerzeniu funkcji, „Ignacy" spełniał będzie wszystkie warunki regulaminowe, aby samodzielnie rywalizować o ten najbardziej prestiżowy tytuł w polskiej turystyce.