Partnerstwo Odry – poznajmy najciekawsze miejsca po obu stronach Odry i Nysy Łużyckiej

Partnerstwo Odry to polsko-niemiecki projekt realizowany przez Polską Organizację Turystyczną i Niemiecką Centralę Turystyki wraz z lokalnymi ośrodkami turystyki po obu stronach granicy (województwa: zachodniopomorskie, lubuskie, wielkopolskie, dolnośląskie oraz kraje związkowe: Meklemburgia-Pomorze Przednie, Berlin, Brandenburgia, Saksonia). Celem projektu jest marketing transgranicznych produktów turystycznych oraz wsparcie turystyki przygranicznej. W ramach cyklu prezentujemy najciekawsze miejsca po obu stronach Odry i Nysy Łużyckiej.

Park Mużakowski / Muskauer Park – obraz malowany krajobrazem

Park Mużakowski (Maskauer Park) to ogrodowe dzieło sztuki i jedno z najwybitniejszych osiągnięć europejskiej architektury krajobrazu. Jest przykładem pięknego połączenia krajobrazu naturalnego, kulturowego oraz sztuki ogrodowej. Podzielony pomiędzy Polskę a Niemcy, położony po obu stronach Nysy Łużyckiej, niezwykły park widokowy w stylu angielskim został wpisany na listę UNESCO w 2004 r.

Przekroczyć granice Parku Mużakowskiego (Maskauer Park) to jak znaleźć się w ramach obrazu, do namalowania którego zamiast farb użyto lasów, gór, łąk i rzek. Obrazu, w którym wspólne dzieło natury i ogrodników zdobią jedyne w swoim rodzaju, romantyczne budowle, a kręte ścieżki prowadzą do malowniczych zakątków, opowiadając fascynujące historie regionu i jego dawnych mieszkańców. Wpisany w malowniczy krajobraz doliny Nysy Park Mużakowski to jedno z najrozleglejszych historycznych założeń parkowych w Europie, precyzyjnie przemyślana kompozycja, łącząca elementy naturalne i kulturowe. Kompozycja piękna, intrygująca, a przede wszystkim zachwycająca.

Historia, czyli park w czasach księcia von Pückler-Muskau

Park powstał w pierwszej połowie XIX wieku (1815-1845) na obu brzegach Nysy Łużyckiej. Jego twórcą był pruski arystokrata, właściciel tutejszych dóbr, książę Hermann von Pückler-Muscau, który postanowił przekształcić znajdującą się XVII-wieczną rezydencję i całą posiadłość w park krajobrazowy. Wzorując się na założeniach ogrodów angielskich, tworzył kolejne ogrody, łąki oraz budowle służące rozrywce lub kontemplacji natury. Drogi, mosty, ścieżki, założył nawet uzdrowisko nazwane Uzdrowiskiem Hermanna (Hermannsbad), otwarte w 1923 roku, a bazujące na istniejących na południowym krańcu parku źródłach mineralnych. Powstały też oranżeria i browar, ale wielu budowli z pierwotnej koncepcji parku nigdy nie udało się zrealizować. Zanim bowiem książę skończył swój projekt, zbankrutował i w 1845 roku był zmuszony sprzedać dobra. Ostateczny wygląd parku nadał mu uczeń księcia, Eduard Petzold, późniejszy wybitny ogrodnik o międzynarodowej sławie. Jego dziełem było m.in. arboretum, które szybko zdobyło europejską sławę. Po raz pierwszy park objęto ochroną już w 1931 roku, tworząc w jego centralnej części, po obu stronach Nysy, rezerwat przyrody o powierzchni 240 ha. W 1945 roku park uległ zniszczeniu, ale jeszcze większe konsekwencje dla jego układu przestrzennego miał powojenny podział pomiędzy Polskę i Niemcy. Po stronie niemieckiej znalazła się większość obiektów architektonicznych z Parkiem Zamkowym, Górskim i Uzdrowiskiem, które już w 1955 roku uznano za zabytek, objęto ochroną i konserwacją. Polska część wschodnia została włączona do Gospodarstwa Lasów Państwowych i choć wyłączono ją z użytkowania leśnego, jako „park o specjalnym charakterze", to popadła w zapomnienie. Dopiero po 1989 roku możliwa stała się współpraca obu państw na rzecz restauracji tego niezwykłego zabytku przyrody i ponownej integracji fragmentów leżących na obu brzegach Nysy. Efektem działań podjętych w 1995 roku było wpisanie parku w 2004 roku na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO.

Współczesność, czyli perła sztuki ogrodowej

Dzisiaj możemy podziwiać jego urok i kunszt w pełnej krasie. Rozległe łąki, pomnikowe drzewa, malownicze jeziora i kręte ścieżki – wszystko to można odkrywać, przemierzając park na piechotę, bryczką, rowerem, konno czy kajakiem, po obu stronach granicy, dowolnie ją przekraczając. Część polską (522 ha w woj. lubuskim) i niemiecką (nieco ponad 200 ha w Saksonii) łączą dwa mosty: Podwójny i Angielski. Po stronie niemieckiej, w granicach miasta Bad Muskau, znajduje się większość zabytkowych budowli, w tym malowniczy Nowy Zamek, Stary Zamek, Dom Kawalerski i oranżeria. Otaczają je ogrody Parku Zamkowego, przez który przepływa Nysa Hermanna, czyli sztuczne odgałęzienie Nysy zaprojektowane jeszcze przez samego Pücklera, rozlewające się w malownicze jeziorka. Jest też Park Górski położony na wysokim tarasie ponad Bad Muskau oraz Park Zdrojowy. W tym ostatnim za czasów Pücklera znajdowały się zajazd dla kuracjuszy, restauracja, ogród kwiatowy, pijalnia, galeria spacerowa i ogród orientalny. Oferowano tu kąpiele mineralne, kąpiele w igliwiu i wiele innych kuracji, a nawet masaże i szwedzką gimnastykę. Po tamtych czasach pozostało już tylko wspomnienie, ale sam spacer alejkami Parku Zdrojowego ma właściwości lecznicze. Położona w Łęknicy polska strona to rozległy, naturalistyczny park objęty ochroną w Parku Krajobrazowym Łuk Mużakowa oraz geoparku o tej samej nazwie. Geopark obejmuje jedną z najlepiej ukształtowanych w Europie Środkowej moren czołowych o długości 40 km, szerokości od 3 do 5 km i powierzchni 170 km2. Tutaj rozległe łąki i zadrzewienia rozłożone na dwóch tarasach rzecznych, z których wyższy położony jest nawet 50 m ponad dnem doliny, przeplatają się z głębokimi wąwozami. Przez cieniste wąwozy przebiegają drogi i ścieżki o nazwach zachęcających do odkrywania ich tajemnic: Ścieżka Słowika, Ścieżka Sary, Droga Klementyny. Ściany wąwozów spięte są trzema mostami: Królewskim, Arkadowym oraz Wiaduktem. Można się zagubić, wędrując w poszukiwaniu okazałych dębów: Bliźniaczego, Odyna, Tora czy dawnej Bażantarnii. Nie brakuje też jezior, jak zanikające Jezioro Topól w górnym parku, urokliwe Jezioro Skowronków czy Jezioro Smutku, w pobliżu którego twórca parku zaplanował tor wyścigowy z owczarnią i stadniną. Nostalgia chwyta za serce, kiedy ogląda się te wspaniałości przyrody i konfrontuje je z wielkimi, nie w pełni zrealizowanymi planami księcia Pücklera. Choć trzeba przyznać, że jego wizjonerskie podejście do krajobrazu uczyniło z doliny Nysy prawdziwą perłę sztuki ogrodowej.

Wstęp do obu części parku jest wolny. Do zwiedzania indywidualnego niezbędne są przewodnik lub przynajmniej mapa dostępne w punktach informacji turystycznej. Od kwietnia do października w niedziele, zarówno po stronie niemieckiej jak i polskiej, można też wybrać się na ok. 2-godzinną wędrówkę z przewodnikiem (po stronie niemieckiej przez cały rok).

Katarzyna Sołtyk