Podsumowano VI Kongres Krajoznawstwa Polskiego

Krajoznawstwo w służbie społeczeństwa wiedzy

Kongresy krajoznawcze były i są wydarzeniami wyjątkowo ważnymi nie tylko dla społecznego ruchu turystyczno-krajoznawczego, ale też dla całego społeczeństwa. Wiedza o kraju jest niezbędna zarówno uczestnikom ruchu turystycznego, jak i wszystkim tym, który pragną nazywać się ludźmi oświeconymi. W dzisiejszym „społeczeństwie skomercjalizowanym” istotnym argumentem za propagowaniem krajoznawstwa, jest też fakt, że znajomość kraju zwiększa szanse uzyskiwania przewag konkurencyjnych w biznesie – na trudnym rynku pracy.

Każdy z kongresów krajoznawczych był okazją do przedyskutowania wydarzeń i wytyczenia nowych kierunków działań w tym  zakresie. Wiedza ta jest inspirowana licznymi tematycznymi sejmikami z udziałem przedstawicieli różnych dyscyplin nauki, a także praktyków.

Pierwszy Ogólnopolski Kongres Krajoznawczy odbył się w Poznaniu w 1929 r. Obrady Kongresu odbywały się w sekcjach: 1) Krajoznawstwo jako ruch naukowy; 2) Krajoznawstwo jako popularyzacja wiedzy o kraju; 3) Krajoznawstwo w życiu państwowym i społecznym; 4) Krajoznawstwo a turystyka; 5) Krajoznawstwo a szkoła. W uchwale Kongresu postulowano m.in.  wydanie Słownika Geograficznego Ziem Polskich (co nastąpiło dopiero w latach 1956-1959), a także ściślejsze powiązanie krajoznawstwa z nauką i szkolnictwem, szersze wykorzystywanie wiedzy krajoznawczej w propagowaniu rozwoju ruchu turystycznego. Stwierdzono, że „zagadnienie turystyki jest najściślej związane ze stanem gospodarczym kraju” i „należy docenić jej wybitne znaczenie dla życia ekonomicznego państwa”.

Kolejne kongresy krajoznawcze nie mogły – z politycznych przyczyn – odbywać się w pierwszych latach po zakończeniu drugiej wojny światowej. Sytuacja zmieniła się nieco w 1970 r., kiedy już można było odwoływać się do tradycji zrodzonych w okresie przed 1939 rokiem. Za pierwszy powojenny Kongres uważa się Krajową Naradę Krajoznawczą w Gdańsku (1970), której  jednak wówczas nie można było nazywać Kongresem. W jej trakcie wystąpił słynny działacz harcerski Aleksander Kamiński, który otwarcie krytykował miniony okres pogardy dla krajoznawstwa, kojarzonego z inicjatywami o cechach elitarnych, obcymi w czasach faworyzowania turystyki masowej, ocenianej przez pryzmat statystyki uczestnictwa.  Efektem Kongresu był pierwszy powojenny Program Krajoznawczy Turystyki.

Następne Kongresy (już tak oficjalnie nazywane) odbywały się co dziesięć lat w: Płocku (1980), Opolu (1990), Gnieźnie (2000) i Olsztynie (2010). Były one zawsze odzwierciedleniem aktualnej sytuacji w krajoznawstwie polskim. Okresy pomiędzy kongresami wypełniały sejmiki tematyczne, a także doroczne Centralne Zloty Krajoznawców.

***

Ostatni Kongres Krajoznawstwa Polskiego - jak już wspomniano - odbył się w Olsztynie w 2010 r., po raz pierwszy pod patronatem Rady Europy, samorządu terytorialnego - Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego, Prezydenta Olsztyna, a także Ministra Sportu i Turystyki. Obradom przyświecało zawsze aktualne hasło „Polska w Europejskiej Rodzinie -  przenikanie kultur, idei i wartości. Powinności Krajoznawców”.

Czas, który upłynął od zakończenia Kongresu do jego podsumowania (3 lata) okazał się bardzo potrzebny, aby raz jeszcze ująć, przeanalizować i usystematyzować, wszystkie myśli, które zostały przekazane w trakcie obrad w gościnnych obiektach miasteczka akademickiego Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Zakończenie tego trudnego procesu, polegającego  na objęciu tak szerokiej tematyki i jej przedstawienie w kolejnym tomie rocznika krajoznawczego „Ziemia” (ukazującego się od 1910 roku!!!) wymagało skupienia i czasu.

10 marca w historycznej sali konferencyjnej Zarządu Głównego PTTK, w której ze ścian spoglądają z portretów najwybitniejsi krajoznawcy ostatnich stuleci, odbyło się spotkanie osób, które wniosły szczególny wkład  w przygotowanie i przeprowadzenie Kongresu. Prezes ZG PTTK Lech Drożdżyński i wiceprezes Andrzej Gordon podjęli niewątpliwie zaszczytny, acz bardzo trudny, obowiązek podziękowania osobom, które wniosły bezinteresowny wkład w dzieło kongresu: prof. Jerzemu Buzkowi, ówczesnemu przewodniczącemu Rady Europy, władzom regionu z Marszałkiem Województwa Warmińsko- Mazurskiego Jackiem Protasem i wicemarszałkiem Jarosławem Słomą, prezydentowi Olsztyna, a także Ministerstwu Sportu i Turystyki – w szczególności podsekretarz stanu Katarzynie Sobierajskiej, kierownictwu Polskiej Organizacji Turystycznej, licznym ważnym partnerom, a także rzeszom wolontariuszy, w tym młodzieży studenckiej - działaczom PTTK.

Przypomniano też drogę, jaką przeszło Towarzystwo od poprzedniego Kongresu (Gniezno, 2000) do Kongresu w Olsztynie, który zbiegł się z 600. rocznicą bitwy Pod Grunwaldem. Nie przypadkowo okładkę pokongresowego  tomu „Ziemi” zdobi olsztyński pomnik Mikołaja Kopernika, do którego jakby przytula się maleńkie dziecko, najmłodszy „uczestnik” Kongresu, który przybył wraz z rodzicami nie mogącymi zorganizować mu opieki. To wskazanie  konieczności przekazywania wiedzy i zamiłowań kolejnemu pokoleniu, bodaj najważniejsza powinność  krajoznawców.

Niezmiernie istotne jest edukowanie do krajoznawstwa. Trudno przecenić znaczenie wiedzy krajoznawczej dla tworzenia innowacyjnych, atrakcyjnych produktów turystycznych.

***

Podsumowanie Kongresu Krajoznawstwa właśnie w 2013 r. zbiega się z 50-leciem polskiego systemu informacji turystycznej. Jak potwierdziły badania przeprowadzone w warszawskiej ALMAMER Szkole Wyższej – wyspecjalizowanej od niemal 20 lat w kształceniu kadr turystyki – tradycje polskiej informacji turystycznej sięgają stu lat i wiążą się właśnie z ruchem krajoznawczym. Późniejsze powiązania PTTK z informacją turystyczną są znacznie szersze i wymagają odrębnego omówienia. Można je tutaj przedstawić tylko wybiórczo i hasłowo. To choćby inwentaryzacja krajoznawcza, wydawnictwa (w tym Kanon Krajoznawczy Polski i kanony wojewódzkie), ruch przewodnicki, biblioteki, regionalne pracownie krajoznawcze i oczywiście PTTK-owskie punkty „it” m.in. w muzeach regionalnych, pracowniach krajoznawczych, biurach obsługi ruchu turystycznego, obiektach noclegowych.

dr Jan Paweł Piotrowski

ALMAMER Szkoła Wyższa