Jak żadna inna branża, turystyka może wykorzystać potencjał klastrów

Od 29 września do 2 października Przemyśl podejmuje polską branżę turystyczną i polskich turystów biorących udział w programie obchodów Światowego Dnia Turystyki. Ministerstwo Sportu i Turystyki wspólnie z Polską Organizacja Turystyczną zorganizowały seminarium warsztatowe poświęcone zagadnieniom teorii i praktycznym doświadczeniom wprowadzania w gospodarce turystycznej klastrów, służących rozwojowi regionalnemu i innowacyjności.

Przemyskie seminarium otworzyli wiceminister Sportu i Turystyki Dawid Lasek i prezes Polskiej Organizacji Turystycznej Wojciech Fedyk. Minister Lasek nawiązał do wyjątkowo udanego dla polskiej branży letniego sezonu turystycznego wyrażając jednocześnie nadzieje, że ta pozytywna tendencja utrwali się w najbliższych latach. W utrzymaniu tego trendu może pomóc skuteczność działania w ramach klastrów. Powinny być one przede wszystkim formą współpracy i elementem budowy turystycznych marek terytorialnych, co podkreślał minister. Prezes POT Wojciech Fedyk przekonywał uczestników do jak najlepszego wykorzystania udziału w seminarium mającego w zamyśle organizatorów służyć dzieleniu się wiedzą i nawiązywaniu partnerskiej współpracy, która jest podstawą gospodarczej idei skuteczności  klastrów. Konferencje moderował dr Jacek Borzykowski, który dokonał obszernego wprowadzenia w dziedzinę współczesnego klastringu.

Ten typ powiązań sprawdza się we współczesnej gospodarce najlepiej

Tworzenie klastrów jest stosunkowo nowym sposobem myślenia o skuteczności powiązań w gospodarce, ale na tyle zweryfikowanym w praktyce, aby nie budził wątpliwości. Między innymi w rozumieniu filozofii rozwoju krajów Unii Europejskiej reprezentowanej przez Komisję Europejską, ten typ powiązań sprawdza się we współczesnej gospodarce najlepiej. Pozwala na tworzenie sieci współpracujących ze sobą przedsiębiorstw, instytucji otoczenia biznesu, placówek naukowych, jednostek administracyjnych. W obrębie tak rozumianej struktury łatwo o przepływ potrzebnych informacji, wymianę wiedzy i doświadczeń. Sprzyja ona wprowadzaniu rozwiązań innowacyjnych. Skoordynowana współpraca ułatwia uczestnikom grupy zdobywanie nowych rynków, poszerzanie oferty, kumulowanie potencjału firm. Z korzyścią dla przedsiębiorstw, jak i regionów. Przykładem może być konsorcjum Zdrowie i Uroda zawiązane z inicjatywy Polskiej Organizacji Turystycznej, grupujące uzdrowiska, hotele, ośrodki spa. Z uwagi na istniejącą wielość klastrów nie istnieje uniwersalny jego model. Można je klasyfikować na podstawie wielu kryteriów na przykład zasięgu terytorialnego, poziomu zaawansowania technologicznego czy powiązanych sektorów.

Wpływ na rozwój turystyki w całym regionie

Gospodarka turystyczna należy do sektorów posiadających szczególne predyspozycje do korzystania z potencjału idei klastrów. Oferty usług turystycznych budowane są z wielu elementów, na które składają się między innymi atrakcyjność przyrodnicza, tradycje kulturowe, wiele rodzajów świadczonych turystom usług na przykład przez obiekty noclegowe i gastronomiczne, przewoźników, placówki handlowe, zakłady rzemieślnicze i pamiątkarskie, punkty „it”, przewodników. W tym wypadku skuteczność działania w grupie pozwalająca na stworzenie kompleksowej oferty dla turystów nie podlega dyskusji. W ramach klastra mogą współpracować różni usługodawcy, co pozwala na zaspokajanie oczekiwań klientów, obniżanie kosztów marketingu, obsługi prawnej czy też skuteczności starania się o fundusze zewnętrzne w tym środki unijne. Sektor turystyki posiada też doskonałe możliwości rozwijania wzajemnych relacji i podejmowania wspólnych działań pomiędzy przedsiębiorcami, instytucjami naukowymi i administracją przede wszystkim samorządową tych regionów, dla których turystyka jest ważnym kierunkiem rozwoju. Dobrze działające klastry turystyczne pozwalają nie tylko na tworzenie komplementarnych produktów o wysokim poziomie usług, ale także podnoszą poziom innowacyjności w tym dziale gospodarki narodowej. Współczesna turystyka nie może obejść się bez nowoczesnych rozwiązań technologicznych wykorzystywanych w komunikacji i obsłudze klientów. Konieczne inwestycje w tę sferę taniej wypadają, gdy realizuje się je z partnerami powiązanymi strukturami klastrowymi. Wzrost innowacyjności podmiotów zrzeszonych w klastrze, wprowadzających na rynek nowe usługi i produkty, pozyskujących nowych klientów dzięki podnoszeniu atrakcyjności oferty i jakości obsługi, pomnażających obroty i zyski – wpływa na rozwój turystyki w całym regionie przyczyniając się do tworzenia nowych miejsc pracy i zmniejszenia bezrobocia.

Przede wszystkim cele ekonomiczne i marketingowe

Podczas seminarium zaprezentowano dobre przykłady działających w regionach klastrów turystycznych. Działania klastra turystycznego województwa opolskiego „VisitOpolskie” utworzonego na bazie członków Opolskiej Regionalnej Organizacji Turystycznej, przedstawił dyrektor OROT Piotr Mielec. Klaster powstał w 2012 roku, założycielom przyświecały podstawowe cele ekonomiczne i marketingowe. Chodziło o wspólne zakupy materiałów i usług niezbędnych do działalności oraz stworzenie wspólnej skatalogowanej komercyjnej oferty turystycznej skierowanej do określonych grup klientów. Do klastra przystąpiły między innymi gminy, lokalne grupy działania, uczelnie, hotele, biura podróży, gospodarstwa agroturystyczne, placówki muzealne. „VisitOpolskie” współpracuje z czeskim klastrem turystycznym Kraju Morawsko-Śląskiego KLACR o.s., na którym po części wzorował się opolski klaster stawiając pierwsze kroki organizacyjne. W programie działania członków klastra wymienia się budowę wizerunku, akcje promocyjne i współpracę międzynarodową, prowadzenie badań, tworzenie baz danych, organizowanie spotkań, seminariów i szkoleń, tworzenie pola dialogu pomiędzy przedsiębiorcami sferą nauki i administracją, wspólne budowanie sieci klientów i dostawców, realizowanie zadań marketingowych, wprowadzanie innowacji technologicznych. W regionie opolskim zawiązano także inne klastry, między innymi o nazwie „Kraina Miodu i Mleka” zrzeszający gospodarstwa agroturystyczne, restauracje, hotele, biura podróży, jednostki naukowe i samorządowe, Stowarzyszenie Klaster Dobrej Żywności „Oleski Koszyk”, do którego należą producenci żywności i gospodarstwa agroturystyczne stawiający sobie za cel promowanie pod wspólną marką produktów kulinarnych wytwarzanych według tradycyjnych receptur z naturalnych składników, Turystyczny Klaster „Gór Opawskich” powołany przez firmy z powiatów prudnickiego i nyskiego dążących do rozwoju turystyki w regionie.

Budowa kulinarnej marki regionu

Z powodzeniem rozwija od kilku lat działalność klastrer „Podkarpackie Smaki”. Inspiratorem zawiązania klastra w 2013 roku było stowarzyszenie „Pro Carpathia” promujące tradycyjną, regionalną i ekologiczna żywność produkowaną na terenie województwa podkarpackiego. Jak mówił Krzysztof Staszewski, prezes stowarzyszenia „Pro Carpathia”, markę „Podkarpackie Smaki” budują, zrzeszeni w nim producenci, głównie żywności ekologicznej, dbający o jej jakość i tradycyjne metody wytwarzania. Obok producentów do klastra przyłączyli się restauratorzy wprowadzający do kart dań potrawy lokalne i tradycyjne, poza nimi mogą przystępować do inicjatywy przedsiębiorstwa i instytucje otoczenia biznesu, placówki badawcze, uczelnie i instytucje publiczne. Istotą wspólnego działania jest między innymi pozyskiwanie środków zewnętrznych, organizacja specjalistycznych szkoleń i konferencji, wymiana doświadczeń, integracja ze środowiskiem naukowym oraz promocja podkarpackich produktów i popularyzacja dziedzictwa kulinarnego. Kandydaci ubiegający się o członkostwo w klastrze przyjmowani są na wniosek dwóch członków, który rozpatruje i decyzję podejmuje Rada Klastra.

Pierwsza taka oddolna inicjatywa w mieście

Dobrą wizytówkę miasta gospodarza przemyskich obchodów stanowiła prezentacja zawiązanego na początku tego roku „Przemyskiego Klastra Turystycznego”, poprowadzona przez Renatę Stefaniak, prezeskę fundacji „Perła Galicji”, która wyszła z inicjatywą tej formy wspólnych działań na rzecz turystyki. Propozycja trafiła na podatny grunt i była odpowiedzią na liczne głosy płynące od przedsiębiorców turystycznych narzekających, że w Przemyślu niewiele się dzieje a oni sami nie mają pomocy ze strony samorządu. Do grona założycieli klastra weszło kilkadziesiąt podmiotów reprezentujących różne dziedziny. Biura turystyczne, hotele, restauracje, muzea, szkoły, wyższa uczelnia, firmy informatyczne, rzemieślnicze, stowarzyszenia specjalizujące się w tematyce dwóch wojen światowych. Akt formalizujący utworzenie klastra podpisany został ceremonialnie na przemyskim rynku i uroczyście przypieczętowany kieliszkami szampana. Działalność rozpoczęto od utworzenia grup roboczych pracujących na bieżąco nad realizacją planów, do których zaliczane zostały między innymi szkolenia na przykład dotyczące metod zarządzania i obsługi klientów, pozyskiwanie funduszy z programów unijnych, ale przede wszystkim uświadomienie mieszkańcom Przemyśla turystycznego potencjału miasta. Planem długofalowym jest wspólne budowanie atrakcyjnej oferty turystycznej, kompleksowa promocja Przemyśla i regionu przemyskiego, udział w regionalnych, krajowych i transgranicznych inicjatywach obejmujących gospodarkę turystyczną, organizacja wydarzeń integrujących mieszkańców i zachęcających do udziału w nich turystów. Fundacja „Perła Galicji” pełni rolę koordynatora klastra. Tego typu oddolna inicjatywa jest pierwszą w mieście i jako taka ma pełne poparcie władz, które deklarują w miarę możliwości wspieranie działań podmiotów branży turystycznej.

Ta problematyka wymaga kontynuowania cyklu spotkań brażowych

Pomimo przykładów potwierdzonej skuteczności powiązań gospodarczych w sektorze turystyki, idea klastrów nie od razu zdobyła aprobatę branży turystycznej. Jak podkreślał między innymi w podsumowaniu seminarium wiceprezes POT Bartłomiej Walas, istotną przeszkodą jest nadal niezupełnie trafne pojmowanie konkurencji rynkowej pomiędzy przedsiębiorcami, która nie wyklucza współdziałania w osiąganiu wspólnych korzyści. Współczesnym wyznacznikiem sukcesu gospodarczego jest bowiem koopetycja zakładająca właściwie wyważone powiązanie kooperacji i konkurencji pomiędzy firmami. Niezwykle istotną kwestią pozostaje nadal konieczność doprecyzowania roli w klastrach instytucji sektora publicznego. Sporej pracy wymaga także edukacja prawna, wiedza i rozumienie wymagań formalnych, zgodność z przepisami administracyjnymi charakteru podejmowanych działań przez twórców klastrów, co również było jednym z tematów omawianych podczas przemyskiego seminarium, które pokazało duże zainteresowanie problematyką klastringu, ale i potrzebę kontynuowania podobnych spotkań branżowych.